Trong kỷ nguyên số, việc tìm kiếm và đặt mua các món quà tặng cá nhân hóa như trang sức khắc tên, vật phẩm trang trí in hình, hay cốc sứ độc đáo đã trở nên vô cùng phổ biến. Chúng mang đến giá trị tinh thần đặc biệt và sự độc đáo không thể tìm thấy ở các sản phẩm thông thường. Tuy nhiên, cùng với sự tiện lợi và đa dạng, một thách thức lớn đang nổi lên: nạn lừa đảo trực tuyến. Những kẻ lừa đảo đang lợi dụng xu hướng này để trục lợi, biến niềm vui mua sắm thành nỗi thất vọng cho nhiều người. Theo báo cáo từ Better Business Bureau (BBB), đã có nhiều trường hợp người tiêu dùng trở thành nạn nhân của các quảng cáo lừa đảo trên mạng xã hội, đặc biệt vào các dịp lễ lớn, với sản phẩm nhận được kém chất lượng, thông tin cá nhân hóa bị sai lệch, hoặc thậm chí là không bao giờ đến tay người mua.
Lừa Đảo Qua Quảng Cáo Mạng Xã Hội Hoạt Động Như Thế Nào?
Các chiến dịch lừa đảo thường bắt đầu bằng những quảng cáo bắt mắt trên các nền tảng mạng xã hội phổ biến như Facebook, Instagram hay TikTok. Những quảng cáo này thường đi kèm với các chương trình giảm giá “khủng” hoặc ưu đãi độc quyền, tạo cảm giác hấp dẫn và khẩn cấp để thôi thúc người dùng click vào. Khi nhấp vào, nạn nhân sẽ được dẫn đến một website thoạt nhìn có vẻ chuyên nghiệp và đáng tin cậy.
Tuy nhiên, nếu xem xét kỹ hơn, nhiều dấu hiệu bất thường sẽ xuất hiện. Trang web thường có tên miền không nhất quán với thương hiệu (inconsistent branding), chứa lỗi chính tả, hoặc cố gắng bắt chước các trang web nổi tiếng (website giả mạo hay “spoofed website”). Những trang này thường được dựng lên một cách vội vã, chỉ để thu hút tiền của người mua rồi nhanh chóng biến mất. Các chính sách đổi trả hàng, nếu có, thường rất mơ hồ, nhiều lỗ hổng, khiến việc hoàn tiền trở nên bất khả thi. Sau khi đã tận dụng tối đa lợi nhuận trong mùa cao điểm, những kẻ lừa đảo sẽ “biến mất” cùng với số tiền của bạn.
Trong trường hợp sản phẩm thực sự được giao đến, chúng thường rất đáng thất vọng. Nhiều người mua đã báo cáo rằng họ nhận được sản phẩm hoàn toàn khác xa so với quảng cáo, chất lượng kém, hoặc không được cá nhân hóa đúng yêu cầu. Phần lớn người mua không muốn tốn thời gian và công sức để tiến hành thủ tục đổi trả (đây cũng là điều mà những kẻ lừa đảo muốn). Hơn nữa, nếu quyết định đổi trả sau các kỳ nghỉ lễ, trang web lừa đảo có thể đã ngừng hoạt động.
Mặc dù một số nền tảng mạng xã hội có chính sách nghiêm ngặt về loại hình quảng cáo và người đăng ký quảng cáo, không phải tất cả các nền tảng đều có chính sách tương tự. Những kẻ lừa đảo luôn tìm cách lách luật để hiển thị quảng cáo, và việc chúng có nhiều tài khoản để sử dụng rồi bỏ đi là điều không hiếm gặp.
Các Dấu Hiệu “Cờ Đỏ” Cần Lưu Ý Khi Mua Sắm Online
Ngay cả những quảng cáo lừa đảo tinh vi nhất trên mạng xã hội cũng sẽ bộc lộ điểm yếu nếu bạn quan sát kỹ. Một quy tắc đơn giản mà các chuyên gia thường áp dụng là: nếu một thứ gì đó có vẻ quá tốt để là sự thật, thì khả năng cao nó không phải sự thật.
Hình minh họa laptop với các biểu tượng cảnh báo lừa đảo trực tuyến, tượng trưng cho những rủi ro khi mua hàng qua quảng cáo mạng xã hội.
Dưới đây là những “cờ đỏ” quan trọng mà bạn cần cảnh giác:
- Ưu đãi “khủng” phi lý: Các chương trình giảm giá lên đến 70-90% cho những sản phẩm chất lượng cao hoặc các lời mời chào “mua ngay kẻo hết” tạo áp lực mua sắm gấp gáp thường là dấu hiệu của lừa đảo.
- Thiếu thông tin liên hệ minh bạch: Các trang web đáng ngờ thường chỉ cung cấp địa chỉ email chung chung, không có số điện thoại hoạt động, hoặc địa chỉ vật lý không tồn tại. Hãy tìm kiếm tên doanh nghiệp trên các công cụ tìm kiếm đáng tin cậy và trên các trang web đánh giá như TrustPilot hay ScamAdvisor để kiểm tra mức độ an toàn và xem có báo cáo lừa đảo nào không. Bạn cũng có thể thử liên hệ bộ phận hỗ trợ khách hàng: một doanh nghiệp thật sẽ phản hồi nhanh chóng và chuyên nghiệp, trong khi các trang lừa đảo có thể im lặng hoặc đưa ra câu trả lời mơ hồ.
- Đánh giá khách hàng giả mạo: Doanh nghiệp uy tín thường có nhiều loại phản hồi khác nhau. Ngược lại, các trang lừa đảo dựa vào các bình luận giả mạo hoặc quá chung chung để tạo vẻ ngoài đáng tin cậy. Hãy chú ý đến ngôn ngữ: nếu có vẻ máy móc, lặp lại đáng ngờ, hoặc đề cập tên cửa hàng quá thường xuyên, đó có thể là bình luận giả.
- Tài khoản mạng xã hội sơ sài hoặc có tương tác “ảo”: Nếu tài khoản mạng xã hội của cửa hàng trông trống rỗng, ít bài đăng, hoặc chỉ có những bình luận quá hoàn hảo, lặp đi lặp lại, đó có thể là dấu hiệu của bot tương tác. Những bot này tập trung vào lượt thích, bình luận và chia sẻ để tạo ra cảm giác phổ biến giả mạo, lừa dối thuật toán của nền tảng mạng xã hội. Hãy cẩn trọng với các bình luận giống hệt nhau hoặc tần suất đăng bài đáng ngờ.
- Yêu cầu phương thức thanh toán không an toàn: Các cửa hàng uy tín luôn cung cấp các tùy chọn thanh toán an toàn như thẻ tín dụng hoặc PayPal, đi kèm với chính sách bảo vệ người mua. Nếu một trang web yêu cầu chuyển khoản ngân hàng trực tiếp, thanh toán bằng tiền mã hóa, hoặc sử dụng các ứng dụng thanh toán lạ không có chính sách hoàn tiền rõ ràng, hãy từ bỏ giao dịch. Việc yêu cầu thanh toán ngoài nền tảng hoặc đưa ra “giảm giá đặc biệt” khi sử dụng phương thức không thể truy vết là một dấu hiệu rõ ràng của lừa đảo.
- Thiếu mã hóa (HTTPS): Luôn kiểm tra biểu tượng khóa và “HTTPS” trên thanh địa chỉ của trình duyệt. Mặc dù không phải là bằng chứng tuyệt đối cho sự an toàn, nhưng nếu không có, thông tin cá nhân nhạy cảm của bạn có thể gặp rủi ro.
Bạn Nên Làm Gì Nếu Đã Trở Thành Nạn Nhân Của Lừa Đảo?
Nếu bạn hoặc người thân đã không may trở thành nạn nhân của một vụ lừa đảo qua quảng cáo trên mạng xã hội hoặc trực tiếp trên nền tảng, việc lấy lại tiền có thể rất khó khăn. Tuy nhiên, vẫn có những bước bạn có thể thực hiện để xử lý tình huống:
- Liên hệ ngân hàng hoặc cổng thanh toán: Nhanh chóng liên hệ ngân hàng phát hành thẻ tín dụng hoặc dịch vụ thanh toán (như PayPal) để yêu cầu tra soát giao dịch (chargeback). Các dịch vụ này thường có chính sách bảo vệ người mua.
- Báo cáo quảng cáo và tài khoản lừa đảo: Báo cáo ngay lập tức quảng cáo, tài khoản hoặc bài đăng lừa đảo trên chính nền tảng mạng xã hội mà bạn đã thấy (Facebook, Instagram, TikTok…). Hành động này giúp nền tảng gỡ bỏ nội dung độc hại và ngăn chặn những kẻ lừa đảo tiếp cận thêm nạn nhân.
- Khiếu nại với cơ quan bảo vệ người tiêu dùng: Nếu bạn ở Hoa Kỳ, bạn có thể nộp đơn khiếu nại lên Better Business Bureau (BBB) hoặc Federal Trade Commission (FTC). Tại Việt Nam, bạn có thể liên hệ với Bộ Công An (Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao) hoặc Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng để được hỗ trợ. Những báo cáo này giúp các cơ quan chức năng theo dõi hành vi lừa đảo và có thể hỗ trợ trong việc phục hồi tiền bị mất.
- Chia sẻ kinh nghiệm: Chia sẻ câu chuyện của bạn trên các diễn đàn trực tuyến, mạng xã hội, hoặc với bạn bè, người thân. Điều này giúp cảnh báo người khác và ngăn chặn họ rơi vào cùng một cái bẫy.
- Cảnh giác với các chiêu lừa đảo “hoàn tiền”: Sau khi bị lừa, bạn có thể trở thành mục tiêu của các chiêu lừa đảo “hoàn tiền” giả mạo, nơi kẻ gian sẽ liên hệ và hứa hẹn giúp bạn lấy lại tiền với một khoản phí. Luôn cảnh giác và không bao giờ cung cấp thông tin cá nhân hoặc thanh toán cho các dịch vụ không rõ nguồn gốc.
Đừng để những kẻ lừa đảo chiếm đoạt thành quả lao động của bạn. Hãy luôn tỉnh táo, tìm hiểu cách nhận biết các chiêu trò lừa đảo phổ biến, và mua sắm một cách thông minh để các trải nghiệm online của bạn luôn an toàn và vui vẻ.
